If fish were in need of the governor's Ieave to swim If birds were in need of government permits to fly WE would be Ieft in a word without birds and without fish.

Bu pasaj Suriyeli şair Nizar Qabbani'nin şiirlerinden alıntıdır.

      Balıksız bir deniz.

      KuÅŸlarsız bir gökyüzü.

      Kesinlikle bu bir felaket olurdu!

Hareketsiz, özgürlükten ve

Canlılıktan uzak bir dünya.

Åžüphesiz kuÅŸlar devletlerin izni olmadan

Gökyüzünde uçuyorlar.

Fakat tüm uçaklar uluslar arası bir Lisansla devletler için uçarlar. Öyleyse Devamlı uçan uçaklarla kuÅŸlar arasında Barışı saÄŸlamak için ne yapmalıyız

Ä°srail Hava Kuvvetleri, Ä°s­rail Üniversitesi, DoÄŸayı Koruma DerneÄŸi bu iki havacı arasında dostane bir iliÅŸki kurmaya çalış­maktadır. Kesinlikle hiçbi­rimiz dünyanın kitapsız olama­yacağına kani olduÄŸumuz  gibi gök­yüzünün kuÅŸsuz olacağını dü­ÅŸünmüyor ve bizim günlük yaÅŸa­mımızda uçaklara da gerek yol­culuk gerekse de savunma için ihtiyacımız var. Ä°srail'de göçmen kuÅŸların geliÅŸ zamanlarını, irtifa­larını, uçuÅŸ güzergahlarını öÄŸ­renmek amacıyla bahsedilen 519 kuruluÅŸ, Yossi Leshemin baÅŸkan­lığında 1983'ten itibaren birlikte çalışmaya baÅŸladı. Mısır ile barı­ÅŸÄ±nı takiben Ä°srail azalan hava sa­hasında kuÅŸ çarpmaları sonucu oluÅŸan ciddi hasarlardan çok acı çekti. EÄŸitim alanının daralması, kuÅŸlarla çarpışma riskini arttır­dı. Ä°srail 1984'te sonuçlar üze­rinde araÅŸtırmaya baÅŸladı. Göç­men kuÅŸların göç yollarını, han­gi irtifada ne zaman bulundukla­rını eksiksiz olarak haritalarına iÅŸledi ve bu bilgilerin basımını yaparak, kuÅŸ-askeri uçak çarpış­masında kayda deÄŸer bir azalma saÄŸladı.

AMERIKA'dan çarpıcı bazı rakamlar ve istatistikler ise ÅŸöyledir:
-Her yıl sivil-askeri havacı­lık = 500 milyon dolar  maddi kayıp ve 400 pilot ve yolcu ölüyor.
-1995 yılı boyunca dünya çapında 130 kiÅŸi kuÅŸ uçak çar­pışmasında ölmüÅŸ.
-1990-2001 yılları arası yıl­lık Amerika'ya kuÅŸ-uçak çarpış­ma maliyeti = 400 milyon dolar.
-2001 yılı boyunca 5700 si­vil, 3100 askeri, kuÅŸ-uçak çar­pışma raporu var (rapor edilme­yen oran %80).
-% 31 su kuÅŸları (kaz, ördek, pelikan vb.), % 29 martı, ^°l0 17 yırtıcı kuÅŸ toplam % 77 rapor edilen kuÅŸ-uçak çarpışması var ki bunlar en büyük hasarı veri­yor (1990-2001 yılları arasında).
-12 librelik Kanada kazı 150 Mph ile uçan uçaÄŸa çarpı­yor ve bu 10 feet çapında hasar yaratıyor.
- Amerika'daki kuÅŸ-uçak çarpışmasından doÄŸan kazaların % 90'ı göçmen kuÅŸlar nedeniyle oluÅŸmaktadır.

KUÅž TEDBÄ°RLERÄ°

OrtadoÄŸu stratejik olarak üç kıtanın kesiÅŸtiÄŸi bir yerdedir. Bundan dolayı, ilkbahar ve son­bahar aylarında yüzmilyonlarca kuÅŸun olduÄŸu gibi çok yüksek­lerde uçan bazı böcek türlerinin çoÄŸunun veya hepsinin akın et­tiÄŸi bir dar geçittir(AMÄ°K OVASI-HATAY MEYDANI). Böylesine büyük bir kuÅŸ yoÄŸunluÄŸu Ä°srail Hava Kuvvetleri ve pilotları için ciddi bir uçuÅŸ emniyet sorunu oluÅŸturmuÅŸtur. Ä°srail Hava Kuv­vetleri (IAF), göç eden kuÅŸlarla çarpışma oranını %76 düÅŸür­mede baÅŸarılı olmuÅŸ, beÅŸ yıllık araÅŸtırmaya dayanan yeni uçuÅŸ düzenlemeleri geliÅŸtirmiÅŸtir. Krali­yet Ürdün (RJAF) ve Türk Hava Kuvvetleri (TAF) ile yapılan ön­ceki toplantıları müteakiben her Hava Kuvvetinin bizzat kendi geliÅŸtireceÄŸi fakat tek bir enteg­re bölgesel sisteme dayalı bölge­sel bir iÅŸbirliÄŸi sistemi oluÅŸtu­rulması önerilmektedir. Amaç, 1984'ten beri bu sorunlar üze­rinde lAF'ta kazanılmış büyük tecrübe birikimini paylaÅŸmak ve bir kuÅŸ gözetleme ağından ra­darlardan ve motorize planör uçuÅŸlarından elde edilen kuÅŸ hareketleri hakkında bilgi siste­mi geliÅŸtirmektir. Yüksek irtifa­da uçan kuÅŸlara takılmış radyo vericisi sinyallerini yakalayan Argos Uydusu'nun topladığı ve­riler bu bilgi sistemi içinde de toplanacaktır. Ünlü bir veri de­polama ÅŸirketi olan EMC2, bu düÅŸünceye önderlik etme isteÄŸi­ni çoktan bildirmiÅŸtir.

IAF, gerçek zamanlı bir uyarı sistemi geliÅŸtirmek üzere bu­günlerde hava ve kuÅŸ radarları satın alma sürecindedir. Lock­heed Martin radarları ve diÄŸer­leri, bütün ülkeyi bu radarlar­dan oluÅŸan bir aÄŸ ile kaplamak için incelenmektedir. Aynı ra­darlardan oluÅŸan bir ağı diÄŸer ülkelerde de oluÅŸturulması öne­rilmektedir. Böylesine bir aÄŸ, Türk Hava Kuvvetlerinin son­baharda RJAF’a, IAF'a, Mısır Hava Kuvvetlerine gerçek za­manlı bilgi vermesine olanak saÄŸlar, ilkbahar göçü esnasında ise bilgi ters yolla Mısır'dan Türkiye'ye aktarılır.

Her bir Hava Kuvvetinin ye­ni bölgesel çalışma grupları oluÅŸturmak ve bölgesel iÅŸbirli­ÄŸini artırmaya çalışmak üzere yerel üniversiteler, kuÅŸ ve doÄŸa gözlem organizasyonları ile güçbirliÄŸi yapıp, çalışmalara baÅŸlanması önerilmektedir.

GÄ°RÄ°Åž

Ä°sra­il'in Afrika, Asya ve Avrupa kıta­larının kesiÅŸimindeki konumu ilkbahar ve sonbaharda leylek ve pelikan gibi yükseklerde uçan göçmen kuÅŸlar için Ä°srail'i önemli bir geçiÅŸ yolu yapmıştır.

Göçmen kuÅŸlar iki temel gruba ayrılabilir:

Aktif uçanlar ve süzülme yeteneklerini kulla­nanlar (pasif uçuÅŸ). Ä°ki grup arasındaki fark, kuÅŸ ağırlaÅŸtıkça vücut ağırlığı ve kanat alanı ara­sındaki oranın deÄŸiÅŸikliÄŸinden kaynaklanır. Vücut ağırlığı üç katına çıkarken kanat alanı sa­dece iki katına çıkar. Dolayısıyla kuÅŸ ağırlaÅŸtıkça sadece kas gü­cüyle aktif uçuÅŸta kaldırma oluÅŸturmak kuÅŸ için zorlaşır. Bir gruptan diÄŸerine geçiÅŸ dereceli­dir ve küçük aktif uçan kuÅŸlarla büyük, ağırlıkları 15 kg.'a ulaÅŸa­bilen yükseklerde uçanlar ara­sında bir oran vardır. ÇoÄŸu kuÅŸ ilk kategoriye girer. Ötücü kuÅŸ­lar, uzun bacaklı kuÅŸlar ve di­ÄŸerleri gibi. Bir seferde saatlerce göç etmek için hızlı kanat vu­ruÅŸları yaparlar. Bu kuÅŸlar, ayrı­ca yolda dinlenmeksizin büyük su bölgelerini (Akdeniz gibi) ve­ya çölleri kat ettikleri için `deniz kat edicileri' olarak adlandırılır. Ä°yi bilinen örneklerden biri göç için Güney Avrupa, Güney Tür­kiye, Güney Ege yarımadası ve Ä°talya'da büyük sürüler halinde toplanan bıldırcındır. Hava ka­rarmadan, bıldırcınlar Akdeniz'i bir gecede kat etmek üzere hare­ket ederler ve böylece yüzlerce km.'lik uzun dolambaçlı yolu bitirirler Büyük su bölgeleri, Akdeniz, Hazar Denizi veya Karadeniz gi­bi çoÄŸu yüksek uçan kuÅŸa engel­dir. Su üzerinde yükselen hava akımları (termaller) olmadığı için Asya ve Avrupa'dan geliÅŸ yolunda onların çevresinden geçmek zorunda kalırlar. Sonuç olarak Batı Avrupa'daki kuÅŸlar Cebeli Tarik BoÄŸazı üzerinde toplanırlar. Merkezi Avrupa'da­ki yüksek uçan kuÅŸların küçük bir kısmı Akdeniz'i en dar yerle­rinden kat ederler. Kuzey mer­kez ve DoÄŸu Avrupa'dakilerin çoÄŸu Batı Asya ve Kafkasya'da­kilerin büyük bir kısmi Akde­niz'i çevreleyen en kısa yolda uçarlar. Türkiye, Lübnan, Ür­dün ve Ä°srail üzerinde toplana­rak Afrika'ya giderler. Bazı yırtı­cı kuÅŸların Akdeniz'den sakına­rak göç yolunu uzatmalarının iyi bir nedeni vardır; böyle yapa­rak maksimum enerji tasarrufu saÄŸlarlar. Leylek ve pelikanları da ekleyeceÄŸimiz çoÄŸu büyük yırtıcı kuÅŸlar ağırdırlar ve süzü­lüÅŸe oldukça müsait uzun, geniÅŸ kanatları vardır. Fazla vücut ağırlıklarından dolayı bu kuÅŸlar ötücü kuÅŸlarda olduÄŸu gibi bir seferde devamlı kanat vuruÅŸla­rıyla günlerce aktif olarak uça­mazlar. Bundan dolayı da bunlar daha çok yükselen hava akımla­rını kullanacakları yüksek uçuÅŸ ve süzülme koÅŸullarının olduÄŸu coÄŸrafi bölgelerin üzerindeki uçuÅŸ rotalarını kullanmak zo­runda kalırlar. Dolayısıyla yırtıcı kuÅŸların göçü; bu kuÅŸların mini­mum enerji sarfiyatıyla ilerle­melerini saÄŸlayacak ideal süzül­me koÅŸullarının geliÅŸtiÄŸi dar, uzun vadiler, sarp kayalık ve uzun daÄŸ silsilesi üzerinde yo­ÄŸunlaşır. Uzun geniÅŸ kanatları­nın yardımıyla yüksek uçan kuÅŸlar kalkarlar, gökyüzünde neredeyse hareket etmeyen ka­natlarıyla hava kütlesinin yük­selmeyi kestiÄŸi irtifaya görün­mez bir eksende dairevi bir yol­la tırmanırlar. Bu noktada süzü­lüÅŸe baÅŸlarlar, sonraki termali görerek tespit edene kadar (ya­kin bir termalde yükselen diÄŸer bir yırtıcı veya leylek grubunu bularak veya kanatları ve vücut­larının hava akımlarındaki bü­tün deÄŸiÅŸiklikleri olan aşırı has­sasiyeti yardımıyla) rotada irtifa kaybederler. Pennycuick (1972), yüksek uçan kuÅŸ olan beyaz leylekle aktif uçan kuÅŸ, çalı bülbülünün göç stratejisini mukayese etmiÅŸtir. Çalışmaları göstermiÅŸtir ki leyleÄŸin aktif uçuÅŸtaki yaÄŸ tüketiminin pasif uçuÅŸtakine oranı 1/23'tür. Çalı bülbülündeyse oran sadece 1/24'tür. Bu, uçan kuÅŸlar da pa­sif uçuÅŸun büyük önemini açık­lar. Deniz veya büyük göllerin sahilleri boyunca uzanan daÄŸ silsileleri, yükselen sıcak hava akımlarının oluÅŸması için ideal­dir. Dolayısıyla Kuzey Afrika'da­ki ana göç yolları, doÄŸu sahiline paralel olan üç yüksek daÄŸ silsi­lesi boyunca devam eder.

Göçmen yırtıcı kuÅŸlar için ideal rota olarak Ürdün ve Ä°sra­il'in avantajı coÄŸrafi konumun­dandır. Suriye-Afrika Yarığı bu ülkeler boyunca devam eder, bu ise yükselen termaller için opti­mal koÅŸulları oluÅŸturur, çünkü bu bölge dardır ve yüz metrelere ulaÅŸan irtifa farkları fay yüzeyin­de vardır. DarboÄŸazlarla kesilen dik kayalar ile yarık boyunca olan yüksek ortalama sıcaklıklar kombinasyonu, yırtıcı kuÅŸlar ve leylekler için klasik bir göç yolu saÄŸlar. Lübnan daÄŸları, Shuf Da­ÄŸÄ±, Galilee, Samaria ve Judea DaÄŸları hemen hemen sahil hat­tına paraleldir. Bu durum aynı zamanda yüksek uçan kuÅŸ göçü­nü kolaylaÅŸtıran termaller için iyi koÅŸulları oluÅŸturur.

Yukarıdaki  nedenlerden dolayı aktif göçmen kuÅŸlar için ÅŸu so­nuçları çıkarabiliriz:

1. Gündüz ve gece boyunca göç ederler.

    2. ÇiftleÅŸme bölgelerinden kışlama bölgelerine göç etmek için doÄŸrudan ve oldukça kısa rotaları kullanırlar.

3. Göç sırasında büyük kara parçaları üzerinden geçerler.

   4. Aktif göç, çok fazla enerji gerektirdiÄŸinden ayrılmadan önce yaÄŸ depolarlar.

   5. GeniÅŸ bir cephe boyunca göç ederler ve sadece tanımlan­mış, dar göç yollarına toplan­mazlar.

Pasif olarak göç eden kuÅŸlarla ilgili olarak da, ÅŸu sonuçlara va­rabiliriz:

1. Yalnız gündüz göç ederler.

2. Uygun rüzgar ve termalle­re sahip rotaları kullanarak göç menzilini arttırılar.

3. Büyük su kütlelerini kat etmekten kaçınırlar.

   4. Pasif uçuÅŸ, enerji açısın­dan çok ekonomik olduÄŸundan göçten önce yaÄŸ toplamaz ve de­polamazlar.

5. Tanımlanmış ve oldukça kararlı yollar boyunca göç ederler. Willis 1985, Bijisma 1987) hem de Yeni Dünya'da (Heintzalman 1986, Kerlinger 1989), son otuz yıllık kuÅŸ göçü gözlem sonuçla­rı yukarıdaki sonuçları destekle­mektedir. Gözlemlerin hepsi, büyük kuÅŸ göçlerinin, su kütlesi kat etmekten kaçınma amacıyla kıyılara yoÄŸunlaÅŸtığını göster­mektedir.

lsrail'in üç kıtanın kesiÅŸimin­deki orijinal yeri, onu göçmen kuÅŸlar için uluslar arası bir kav­ÅŸak yapar: yaklaşık 500 milyon civarında kuÅŸ, Ä°srail semalarını sonbaharda Afrika yönünde gü­neye ve sonra ilkbaharda Asya ve Avrupa yönünde kuzeye kat eder. Ä°srail'in sınırlı hava sahası içinde, yoÄŸunlaÅŸmış dalgalar ha­linde göç eden günde onbinler­ce ve bazen yüzbinlerce kuÅŸtan oluÅŸan bu büyük kütle, Ä°srail Hava Kuvvetleri uçak ve pilotla­rı için ciddi bir uçuÅŸ emniyet problemi oluÅŸturmuÅŸtur. Hava Kuv­vetleri'nde 1972-1982 yılları arasındaki savaÅŸ uçağı-kuÅŸ çar­pışmaları analizi, dört önemli gerçeÄŸi açığa çıkardı:

1. Bu yıllar arasında yüzlerce kuÅŸla çarpışma gerçekleÅŸmiÅŸti.

2. Çarpışmaların büyük bir kısmı, göç mevsiminde meyda­na gelmiÅŸti: "Ä°lkbaharda Mart­ Mayıs", "Sonbaharda AÄŸustos ­Kasım" ayları arasında.

3. Uçak kaybı veya ciddi ha­sarla (bir rnilyon dolardan fazla zarar) sonuçlanan, en ciddi ka­zaların % 74'ü göç mevsiminde vuku bulmuÅŸtu.

4. Son on yılda göç eden kuÅŸ­ların yol açtığı kazalar on mil­yonlarca dolara mal olmuÅŸtu.

AÅŸağıdaki bilgiler, kuÅŸ-uçak çarpışmalarının tehlikesini vur­gulamaktadır:

1. 450 gram ağırlığındaki bir kuzgun, 80 km./saat hızla giden bir aracın camına 150 kg.'lık bir kuvvet ile vurur.
2. Aynı kuzgun, 800 km./saat hızla uçan bir savaÅŸ uçağına 15 ton'luk bir kuvvet ile vurur.
3. 900 gram ağırlığındaki bir kuş 22 ton'luk bir kuvvet ile vurur.
4. 6 kg. ağırlığındaki bir kuş 50 ton'luk bir kuvvet ile vurur.
5. 10 kg. ağırlığındaki bir be­yaz pelikan 100 ton'luk bir kuv­vet ile vurur.
 

Mart 1983'te, yüksek irtifa göç yollarını araÅŸtırmak için Cessna tipi bir uçak kullanma izni almak amacıyla, IAF'ın UçuÅŸ Emniyet Bölümü ile temas edilmiÅŸtir. Hava Kuvvetleri per­soneli ile ilk toplantıda, göçmen kuÅŸların yol açtığı ciddi tehlike anlatıldı. Sonuç olarak, Ä°srail Hava Kuvvetleri, Ä°srail DoÄŸayı Koruma DerneÄŸi ve TeI Aviv Ürıiversitesi ile ortak bir çalışma baÅŸlatıldı. KuÅŸ-uçak çarpışma riskini azaltmak için sonuçları Hava Kuvvetleri uçuÅŸlarında uy­gulamada kullanılabilecek bir araÅŸtırma yapılması planlandı. Hava Kuwetleri Komutanı, o dönemde uçuÅŸ emniyetine bi­rinci öncelik vermiÅŸti.

Bu çalışmanın amacı ÅŸu soru­lara cevap bulmaktı:

1. Göç eden kuÅŸların sayısı her sene ve her mevsim ayni mı?
2. Göç dalgası ve göç dalgası­nın uzunluÄŸu her sene ve her mevsim aynı mı?
3. Ä°srail üzerinden geçen göç yolları (yatay düzlemde) her se­ne ve her mevsim aynı mı?
4. Göç irtifası ve hızında dü­zenlilik var mı?
5. Ä°klimsel ve biyolojik fak­törler sisteme nasıl bir deÄŸiÅŸik­lik getiriyor?

b. Göç karakteristiklerindeki deÄŸiÅŸiklikleri tahmin etmek ve bunları Ä°srail Hava Kuvvetleri için kullanmak mümkün mü?

Metodlar:

Bu araÅŸtırma için 5 deÄŸiÅŸik veri toplama yöntemi kullanıldı:

1. Yer Gözetleme Ağı : Ça­Iışmaların büyük çoÄŸunluÄŸun­da, göç az sayıda gözlemciyle 2-3 ana gözetleme noktasından izlendi. Bu çalışmada ilk kez yer gözlemcileri geniÅŸ bir sahaya ya­yıldı. Birkaç mevsim boyunca ülke çapında Akdeniz sahilinde 75 km ve Rift vadisine kadar 25 gözetleme noktası kuruldu. 150'den fazla tecrübeli kuÅŸ göz­lemcisi 224.000 gözlem saati kaydetti. sistem günümüzde de devamlı çalışmaktadır.

2. Hafif Uçak Ä°zlemesi : Bu metot ana göç yollarının ve irti­falarının belirlenmesinde ve bi­rim zaman ve mesafe başına sü­rülerin sayılmasında mükem­melliÄŸini kanıtlamış ve `zirve' göç günlerinde etkisini ispatla­mıştır. Radarın ayırma kabiliye­tini onaylamak için ilave uçuÅŸ­lar yapılmıştır. 29 sorti/83.40 sa­at uçuÅŸ yapılmıştır.

3. Motorlu Planör : Bu me­tot ayni sürü ile 11.5 saate varan devamlı uçuÅŸa; göç rotası, irtifa­sı, sürü ilerleme hızı, termaller­le tırmanış ve süzülüÅŸün hassas haritalanmasına olanak vermiÅŸ­tir. 173 sorti, yaklaşık 720 saat­lik uçuÅŸ yapılmıştır. Bu, Ortado­ÄŸu'da motorlu planörün göç ta­kibinde ilk kez kullanılışıdır.

4. Ä°nsansız Uçaklar : Bu metot, sürülerin video kamera ile 150 km. devamlı takibine olanak vermiÅŸtir. 19 sorti yapıl­mıştır. Bu bildiÄŸimiz kadarıyla bir askeri aracın biyolojik bir araÅŸtırma için ilk kullanılışıdır.

5. Radar : Ben Gurion Ulus­lar Arası Havaalanındaki bir ara­ma radarı ( A5RN-8 ) , göç mevsi­minde günün tüm saatlerinde devamlı izlemeyi saÄŸladı. Shram Company' ye ait bir bulut radarı, teknik bir ariza nedeniyle göçü düzenli olarak sadece bir mev­sim izledi. Toplam 8125 saat ra­dar izlemesi yapıldı. Bu, Ortado­ÄŸu ve özellikle Ä°srail’de radarın göç takibinde ilk kullanılışı olup, sistem günümüzde de faal olarak çalışmaktadır.

Bu araÅŸtırmadaki istatistik analiz, raptorlar için 9 sonbahar mevsimi, leylekler ve pelikanlar için 4 sonbahar mevsimi üzeri­ne bina edilmiÅŸtir. Ä°lkbahar gö­çü için ise Eliat'ta raptorlar 6, Batı Negev'de leylekler 4 yıI göz­lenmiÅŸtir.

Sonuçlar

KuÅŸ Tehlikesi Bulunan Bölgelerin Haritalarının Çıkarılması

Toplanan ve analiz edilen ve­rilerden, kuÅŸların yoÄŸun olarak tercih ettiÄŸi yolları gösteren bir harita çizildi. SavaÅŸ uçaklarının iniÅŸ-kalkış haricinde bu yolları alçak irtifadan katetmeleri ya­saklandı. AraÅŸtırma verileri, ço­ÄŸu zaman göç eden kuÅŸ kütlele­rinin 3000 feet AGL’ye kadar çıktığını gösterdiÄŸinden savaÅŸ uçaklarına serbest kılınan irtifa buna göre ayarlandı. Nakliye uçaklarının kısıtlanmış bölge­lerde daha az süratle uçmaları önerildi.

Göç mevsiminin tahmini baÅŸlangıç ve bitiÅŸ zamanları ha­ritada belirtildi. DeÄŸiÅŸik cins kuÅŸların deÄŸiÅŸik tarihlerde gö­rüldüÄŸü yerleri göstermek için farklı renkler kullanıldı. Örne­ÄŸin, büyük leylek kütleleri Afro Syrian Rift boyunca güneye AÄŸustos'ta göç ederken, genel­likle paralel yol boyunca batıya uçan büyük bıldırcın gibi küçük av kuÅŸu dalgası ancak Eylül ayı başında baÅŸlar. Harita aynı za­manda, göç mevsiminde kuÅŸ planlaması ve kuÅŸ çarpmasının her türlüsü iIe ilgili ayrıntılı bil­giler de içermektedir.

Biri ilkbahar biri de sonbahar göç mevsimi için iki ayrı harita bastırıldı ve BPZ Düzenlemeleri adı ile bilinen yazılı uygulama usulleri IAF'nın temel kuralları arasına girdi. Emirlere göre, gö­ze batması ve filoların brifing odalarına asıldığında her pilo­tun fark etmesi için haritalar üs­tün kalite renkli baskılarıyla dikkat çekiyordu.

BEN-GURIQN Havaalanında KuÅŸ Gözlem Merkezi Kurmak

Bütün veri kaynaklarından  kuÅŸ hareketleriyle ilgili bütün bilgileri toplayabilecek tek bir  merkez oluÅŸturmak ve bu biIgi­leri ihtiyaç duyabilecek tüm IAF i birliklerine gerçek zamanlı dağıtmak üzere, Ben-Gurion Hava-alanının kontrol kulesinde KuÅŸ Gözlem Merkezi kuruldu. Halihazırda günde 24 saat bir SPNI

çalışanı ve biyoloÄŸu ve 4 IAF radar uzmanı tarafından çalıştırılı­yor. Radar ekranı yakınındaki direkt özeI telefon ve faks hattı bilginin sorunsuz ve hızlı bir ÅŸe­kilde aktarılmasını saÄŸlar. Girdi­ler; yer gözlemcileri, uçak (mo­torize, planör, sivil ve askeri uçaklar), IAF üsleri, kontrol ku­leleri ve radar kontrol birlikle­rinden oluÅŸan aÄŸdan gelir. KuÅŸ Gözlem Merkezi, IAF üslerinin ve yaklaÅŸma hatlarının yakınla­rında uçan, radarın tespit ettiÄŸi kuÅŸ sürüleri hakkındaki genel bilgiyi bildirir. Ayrıca Ben-Guri­on radar sistemi menzilinin dı­ÅŸÄ±ndaki hava kuvvetleri üslerine gerçek zamana yakın olay ikazı vermek üzere göç sürülerinin hızını ölçmek için bir usul de geliÅŸtirildi. Büyük sürüler atış eÄŸitim sahalarının üzerinde uçuyorsa, bölgeyi sürü tama­men geçene kadar kapatılması için IAF Kontrol Merkezine ger­çek zamanlı ikaz verilir. Göçün yoÄŸun olduÄŸu günlerde, BPZ dı­ÅŸÄ±nda bile uçuÅŸları kestirmek için IAF radar kontrol birlikleri­ne ikazlar yapılır. Hava kuvvet­lerinin iniÅŸ ve kalkışların çok ol­duÄŸu, en büyük üslerinin bazı­ları BPZ'nin merkezinde olduÄŸu için bu gerçek zamanlı bilgi ol­dukça önemlidir.

NÄ°HAÄ° SONUÇLAR

BPZ düzenlemeleri ve gerçek zamanlı uyarı sisteminin uygulanmaya konulmasından itibaren göçmen kuÅŸ-uçak çarpışma sayılarında etkileyici bir azalma olmuÅŸtur. Uygulamanın baÅŸladığı I7 yılda IAF, göçmen kuÅŸ- uçak çarpışmasından 2 uçak  kaybetti. Ağır hasarlı çarpışmalarda % 76'lık bir azalma oldu ve IAF 1984'ten beri yaklaşık ola­rak 480 milyon $ tasarruf etti.

YERELDEN BÖLGESEL ÇALIÅžMAYA

Politik sınır tanımayan kuÅŸlar ve emniyet (ÖrneÄŸin, göç eden leylek ve kartallar bir günde OrtadoÄŸu’da 3-5 ülkeyi kat edebilirler) güvenli uçuÅŸlar ve kuÅŸlardan korunmak, ortak çıkarıyla pilotlar ve halklar ara­sında iliÅŸkilerin geliÅŸtirilmesin­de ve tecrübeleri aktarmak için etkili bir araç olacağına inanıl­maktadır.

UçuÅŸ kulelerindeki UçuÅŸ Kontrol Amirleri (UKA), kuÅŸ uçuÅŸ merkezlerinden elde edi­len kuÅŸ uçuÅŸ rotaları bilgisine göre iniÅŸ-kalkış istikametini de­ÄŸiÅŸtirme ÅŸansına sahiptir. KuÅŸ göçünün az olduÄŸu zamanlarda yaklaÅŸan kuÅŸ sürülerini anında ikaz edebilen güvenilir radarlara baÄŸlı olarak alçak irtifa uçuÅŸları­na izin verildi.

Bazı günlerde rüzgar yönü ve ÅŸiddetindeki etkileyici deÄŸiÅŸik­likler olduÄŸu için tüm mevsimler süresince kuÅŸ gözetIeme merkezlerinin iÅŸletmesi kritik­tir. Bunlar, örneÄŸin Kuzeybatılı rüz­garları güneyli yapar veya GüneydoÄŸulu kuÅŸ sürülerini BPZ'nin dışına iter. Bu durumlarda merkez, gerçek zamanlı olarak tüm siste­me anında uyarı yapar. KuÅŸ gö­zetleme merkezleri gerçek za­manlı uyarı sistem çalışmalarını sonbahar göçü için 1 AÄŸustos ve ilkbahar göçleri için 1 Mart'ta (her iki durumda da beklenen yoÄŸun göçten 1 hafta önce) baÅŸ­latır. Çalışmalar 30 Mayıs'ta {yo­ÄŸun göçlerin normal bitimlerin­den 2 hafta sonra) bitirilir.

Bu çalışmalar, bize kuÅŸ göçü­nü önemli sayılarda toplanmaya baÅŸlamalarından itibaren izleme ve BPZ kurallarını yürürlüÄŸe koymayı gerektirmeyen daha küçük kuÅŸ sürülerinin varlığı hakkında uyarılar elde etmemi­ze imkan saÄŸlar. Gözetleme se­zonunun son iki haftası IAF'a rnerkezlerin halen bulunan ve problemlere neden olabilecek küçük (flocks) sürüler hakkın­da saÄŸlayacağı gerçek zamanlı uyarıları deÄŸerlendirerek, BPZ' de limitsiz olarak alçak irtifa uçuÅŸu yapma ÅŸansı verir.

Son on yılda sivil hava trafik­leri askeri kollarda olduÄŸu gibi sayısı önemli ölçüde artmıştır. Åžimdi Askeri Hava Kuvvetleri gündüz ve gece alçak irtifada uçmakta, birkaç ülkenin atış sa­halarını kullanmaktadır.

Son yirmi yılda askeri ve sivil uçaklain maliyeti iki katına çıktı. Bu sebepten kuÅŸ-uçak çar­pışması potansiyeli de iki katına çıktı. GeçmiÅŸ 30 yıldan beri ra­darla yapılan kuÅŸ göçleri araÅŸtır­malarıyla ilgili makaleler yazıl­mıştır (1970 Gauthreaux, Ric­hardson 1975, Kerlinger 1989, Bruderer&Liechti 1995, Burma 1995 ve diÄŸerleri). Uluslar Arası KuÅŸ-Uçak Çarpışmaları Komite­si (IBSC)'nin bazı toplantıları­nın ardından radarın kuÅŸ göç araÅŸtırmalarında kullanılması konusunda yazılı kaynak ya­yımlanması gerekli duruma gel­di. Bruderer (1990) problemleri iyi tespit eden, radarlar kuÅŸların tespitine genel bir bakış getiren, deÄŸiÅŸik tür radarları ve onların uygunlukları ve operasyonel kullanımlarını özetleyen ayrın­tılı bir buklet yayınlandı. Mete­oroloji tahminlerindeki baÅŸarı ile aynı seviyede bölgesel bir network ile kuÅŸ hareketlerini tahmin etmek amaçlanmaktadır. Hava deÄŸiÅŸimlerini tahmin eden networkları önemli ölçüde son yirmi yılda geliÅŸti. Bunlar mete­oroloji radarları, uydular ve glo­bal bir network temeline daya­nır. ABD hükümeti Federal Avi­ation Administration (FAA), Ulusal Meteoroloji Servisi ve Sa­vunma Bakanlığının ortak pro­jesi için WRS-57 radarlarının yerini alacak 165 NEXRAD (Son jenerasyon doppler rdr) WSR 88 D'lerine yaratacağı network için 2-7 milyar $ ayırmaya çalışmak­tadır. NEXRAD radarları ABD'nin tüm havaalanlarına ve meteoroloji istasyonlarına yer­leÅŸtirilecektir.

BÖLGESEL KUÅž VE METEOR RADAR NETWORK'U

Radarlar Hava Trafik kontro­lü, uçakların kontrolünü ve yönlendirmesini saÄŸlamak ve askeri amaçlar için geliÅŸtirilmiÅŸ­tir. Radarın en büyük avantajı yerde skop başındaki operatö­rün yüksek irtifadaki kuÅŸ göçle­rini daha oluÅŸumundan itibaren takip edip, izleyebilmesine ola­nak saÄŸlamasıdır. AraÅŸtırmacılar aÅŸağıdaki beÅŸ ana neden için var olan radarları geliÅŸtirdiler:

1. Askeri amaçlar ve trafik kontrolü,
2. Uçaksavar atış kontrolü,
3. Havaalanı yardımcı ve des­tek üniteleri,
4. Meteoroloji radarı
5. Deniz radarı

Radarın, kısa dönem tahmin ve önemli durumların tespitin­de çok etkili bir cihaz olduÄŸu kanıtlanmıştır. Radar çevresin­deki 248 NM (460 km.) ve 60.000 feet (20 km.)'lik bölgeyi 5 dk.lık periyotlarla tarayarak 75 üzerinde görsel form olarak verir. Ek olarak sistem oldukça esnek ve yüksek kapasiteli ola­rak dizayn edilmiÅŸtir. Kapasite­deki bu atlama, sistem kaynak­larının iyi yönetimine, dikkatli ürün seçimine ve doÄŸru karar vermeyi saÄŸlayan hızlı yoruma ihtiyaç duymaktadır. Alden Elektronik Åžirketi, NWS tarafın­dan NEXRAD bilgi yayılım sistemi (NIDS} saÄŸlayıcısı olarak seçilmiÅŸtir. Bııu servisle baÄŸlantılı olarak Alden, NEX­RAD radar ağını kullanarak bil­gi saÄŸlayabilen ALRAD II yazılı­mını geliÅŸtirmiÅŸtir. Alden Elekt­ronik sayesinde herkes bilgiye tam eriÅŸim saÄŸlayabilmektedir.

Larkin Quine (1988, 1989) geniÅŸ S-sound pulse doppler ra­darlarında kuÅŸ tanımları algorit­maları üzerinde çalışmıştır. Ra­darlar dar huzmeli yüksek güçlü (1 megawatt) ve {90 dB dinamit menzil) hassasiyetindedir. Diji­tal NEXRAD meteoroloji radar­ları büyük bilgisayar programla­rıyla otomatik iÅŸletilmektedir. Fakat zamanda sistem, kötü hava ÅŸartları dışında özel kuÅŸ prog­ramlarını iÅŸletme kapasitesine sahip olmuÅŸtur. 5-15 dk.'da bir kuÅŸ bilgisi verme seçeneÄŸi olaca­ÄŸÄ± düÅŸünülmektedir. Hesaplama­lar 450 km. mesafeden bir martı­nın görülebileceÄŸini teorik ola­rak söylemektedir (Tabi ki rnar­tının bu mesafeden radar hüz­mesine girecek kadar yükselme­si mümkün deÄŸildir). Song bird ekoları göç esnaıinda 100 krn. üzerinde bir alana yayılır.

AraÅŸtırmacılar hava ve kuÅŸ durumunu ayni anda belirleye­cek olan algoritmalar bulabile­ceklerini düÅŸünmektedir. KuÅŸ eko paternlerinin ÅŸunları kapsa­ması düÅŸünülmektedir:

1. Kuşların hızı,
2. Tahmini göç istikameti,
3. Gün içi uçuÅŸ periyotları,
4. Kuşların coğrafyayla ilişkisi,
5. Kesin eko karakteristikleri. Plan, NEXRAD radarları sa­yesinde tüm ABD çapında çeÅŸit­li irtifalarda kuÅŸ tehlikesi rapor edilebilmesidir. Ne yazık ki, kuÅŸ sorunuyla ilgili olarak NEXRAD için program geliÅŸtirme durmuÅŸ kuÅŸ tespiti için algoritmalar ge­rekli önceliÄŸi alamamıştır. Mete­oraloji alanında kendini ispatla­mış olan NEXRAD radarlarının muazzam kuÅŸ tespit potansiyeli USAF veya FAA tarafından kul­lanılmaya baÅŸlanacaktır.

Prof. Gauthreaux, USA sahili boyunca 14 NEXRAD radarı ta­rafından kaydedilen kuÅŸ göç du­rumunu 1992'den beri izlemek­tedir. Gauthreaux kıtasal aÄŸlar­dan gelen bilgilerinin ayrıntıda birbirleriyle uyuÅŸmayacağı dü­ÅŸüncesindedir. DoÄŸu Asya NEX­RAD radarı üretecek bir grup oluÅŸturuldu. 14 radar sipariÅŸ edildi ve gelecek on yılda DoÄŸu Asya'da geniÅŸ bir NEXRAD ağı oluÅŸturulacağına ÅŸüphe yoktur.

10 AÄŸustos 1995 tarihinde F-15'in Ä°srail NeÅŸev Çölü'nde 3 leyleÄŸe çarpıp pilotların ölme­si ve uçağın külli hasara uÄŸra­ması (50 milyon $ mal olmuÅŸ­tur) sonrası IAF Genelkurmayı milenyuma gelirken hangi rada­rı alacağını araÅŸtırmaya baÅŸla­mıştır. Ä°srail'e radarların konuÅŸ­lanmasını takiben OrtadoÄŸu ül­keleriyle bölgesel radar progra­mı geliÅŸtirebileceÄŸi önerilmekte­dir. UçuÅŸ emniyeti sorununun bölgesel olarak yerel çözümler­den daha etkili olarak çözümle­nebileceÄŸi deÄŸerlendirilmekte­dir. Bu bölgesel sistem sayesinde ülkeler aracı gerçek zamanlı ikaz mümkün olmaktadır. ÖrneÄŸin; sonbahar göçünde Türki­ye Ürdün'ü, Ürdün Ä°srail'i, Ä°srail Mısır'ı sürülerle ilgili olarak uyarabilir. Ä°lkbaharda ikazlar tersi olarak gerçekleÅŸir. Uydu gözlemlerimiz sayesinde göç eden sürünün Güney Mısır'da baÅŸlayıp, Ä°srail ve Lübnan veya Ürdün'ü geçerek günü Suriye'de bitirdiÄŸi bilinmektedir. Ä°srail'de yürürlükte olan kapsamlı göç araÅŸtırması Ürdün ve Türkiye'ye ve Mısır'a geniÅŸletilebilir ve araÅŸtırma motorlu planörler, kuÅŸ göçü ağı ve radarları kapsa­maktadır.

Sonuçlar bölgesel bilgi biriki­mi ve bölgesel gerçek zamanlı ikaz sistemi oluÅŸturmaya, ayni zamanda kuÅŸ kaçınma modeli oluÅŸturmaya yardımcı olur. AÄŸ radarları ayni zamanda meteoro­loji radarı, kuÅŸların nerede izle­nebileceÄŸini gerçek zamanlı be­lirleyerek eko-turizm için ve eÄŸi­tim aracı olarak kullanılabilir.

Hava Meydanlarındaki KuÅŸ-Uçak Karışıklıkları:

Bu çok iyi incelenmiÅŸ bir ko­nudur ve Uluslar Arası KuÅŸ Çar­pışma Komitesi bir çok yayın yayımlamıştır. Bu aÅŸamalar es­nasında bir yayında tüm hava kuvvetlerini ilgilendiren konu­lar tartışılmıştır. Yeni teknikleri açığa çıkaran resimlerimiz tüm dünyada dikkate alınmaktadır. 1984 yılında tüm kuÅŸ gözlemci­leri ağı, radarlar, motorlu planör uçuÅŸlarından toplanan bilgilerle kuÅŸ hareketleri bilgi sistemi oluÅŸturuldu. Argos uydusuyla, kuÅŸlara monte edilen radyo ve­ricilerinden toplanan bilgiler yi­ne bu sistemde toplanacaktır. EMC2, önde gelen bilgi depola­ma ÅŸirketi, bu fikirle ilgilendiÄŸi­ni bildirmiÅŸtir.

IAF gerçek zamanlı ikaz sis­temi geliÅŸtirmek için meteorolo­ji ve kuÅŸ radarı alma aÅŸamasın­dadır. Bu radar ağıyla koordine­li çalışarak tüm ülkeyi kapla­mak için diÄŸer radarlar yanında Lockheed Martin radarları ince­lenmektedir. Bu ağın diÄŸer ülke­lerde de kurulabileceÄŸi düÅŸü­nülmektedir. Türkiye'de kurula­cak bir aÄŸ sayesinde sonbaharda Ä°srail, Ürdün, Mısır hava kuv­vetlerine gerçek zamanlı bilgi akışı mümkün olabilecektir. Ä°lk­bahardaki göç esnasında bilgi akışı Mısır'dan Türkiye'ye ters olarak iÅŸleyecektir.

HALÄ°L AÇIKGÖZ
Kpt. Pilot
Pegasus Hv. Yolları